Blog

Sakarya ili idari haritası. Sakarya, kuzeyde Karadeniz’e, batıda İzmit Körfezi’ne kıyısı olan Marmara Bölgesi’nde yer alır. Yükseklik 30 m’lerden 400 m’ye kadar değişir ve kuzeyden güneye gidildikçe Akdeniz etkisi artar. Karadeniz kıyı kesimleri yüksek yağışlı ve nemli bir iklime (ortalama yıllık 14–15 °C, Karasu’da ~1000 mm/yr yağış) sahipken, Sakarya ovası daha ılımandır (Adapazarı civarı ortalama 14 °C, yıllık ~840 mm) ve güneydeki Geyve havzası nispeten daha kuraktır (~600 mm). Bu farklı iklim koşulları, binalarda ısıtma-soğutma ihtiyacını belirler. Örneğin Sakarya’nın ısınma derecedünyesi yaklaşık 2150–2200 gün (taban 19,5 °C) civarındadır; bu da şehrin soğuk olmayan, ılıman bir iklim bölgesinde olduğunu gösterir. Sakarya TS 825’e göre 2. iklim bölgesinde yer alır, dolayısıyla hem kış ısıtması hem yaz soğutması söz konusudur. Binalarda mantolama, ısı kayıplarını azaltarak bu enerji gereksinimini düşürür. Ayrıca nemli Karadeniz kesiminde mantolama, rutubet ve küf oluşumuna karşı da koruma sağlar.

Mantolamanın Önemi ve Enerji Tüketiminde Bina Payı

Binalarda yapılan mantolama uygulamaları, iç mekan konforunu artırırken ısıtma ve soğutma için gereken enerjiyi ciddi oranda azaltır. Sakarya’da sanayi dışı toplam enerji tüketiminin yaklaşık %47’si, yapıların ısıtılması ve soğutulması için harcanmaktadır. Bu nedenle, mantolamayla sağlanacak her birim enerji tasarrufu, şehrin genel enerji tüketiminde önemli etki yapar. Örneğin Sakarya’da 2019 itibarıyla yıllık yaklaşık 11,8 milyon MWh enerji tüketilmiş, bunun yaklaşık 4,4 milyon MWh’ı (%37,5) binalarda kullanılmıştır. Ayrıca binaların sera gazı emisyonuna katkısı da yüksektir (bina sektöründen kaynaklı emisyonlar şehrin toplam emisyonunun yaklaşık %42’sini oluşturur). Bu veriler, enerji etütleri ve sürdürülebilirlik raporlarıyla ortaya konmuştur. Dolayısıyla mantolama, hem hane halkı bütçelerine hem de çevresel hedeflere doğrudan katkıda bulunur.

Mantolama sadece ısı yalıtımı sağlamaz; gürültü azaltımı ve su yalıtımı gibi yan faydalar da sunar. Mevcut binaların birçoğu eski inşa edildiğinden, ısı yalıtımı yönetmeliği şartlarını karşılamayabilir. Türkiye’de TS 825 “Binalarda Isı Yalıtım Kuralları” standartı, Sakarya’yı 2. iklim bölgesi olarak kabul eder ve binalardan beklenen ısıl performans değerleri buna göre belirlenir. Modern normlara göre mantolama yapılmış bir bina, yetersiz yalıtımlı muadiliyle kıyaslandığında %40–%70’e varan enerji tasarrufu sağlayabilmektedir.

Sakarya’nın Coğrafi Yapısı ve İklimsel Farklılıklar

Sakarya İli’nde coğrafya, iklimi ciddi şekilde etkiler. Şehrin kuzeyinde Karasu, Kocaali ve Kaynarca gibi Karadeniz kıyı ilçeleri yer alır; burada dağlık Karadeniz iklimi hüküm sürer. Bu bölgelerde yazlar ılık ve yağışlı, kışlar nemli ama sert geçmeyen bir karakter sergiler. Örneğin Karasu’da yıllık yağış miktarı ~1000 mm’ye ulaşır. Kıyı kesimde ortalama kış sıcaklığı genelde 6–8 °C civarındadır; böylece mutfakta veya banyoda bile yoğuşma riskine karşı mantolama, duvar ısısını muhafaza ederek konfor sağlar.

Buna karşılık Sakarya ovasına doğru, Adapazarı, Ferizli, Arifiye, Erenler, Serdivan ve Söğütlü gibi ilçeler yer alır. Bu iç kesim ovaları Marmara iklimi etkisindedir. Yıllık ortalama sıcaklık benzer (~14°C) olmakla birlikte yağış miktarı biraz düşer (Adapazarı 840 mm civarı). Bu bölgelerde yazlar daha sıcak ve kışlar daha soğuk geçer; gündüz-gece ısısı farkı Karadeniz kıyılarına göre yüksektir. Bu nedenle ısıtma yükü artar. Ayrıca nüfus ve yapı yoğunluğu en fazla bu kesimdedir. Şehir merkezindeki çok katlı yapılar, eski konut stoğu ve enerji tüketen ticari binalar, mantolamanın önemini artırır. Özetle düz ovalar, iklimsel olarak ılımanlıktan uzaklaştıkça ve nüfus arttıkça mantolama önceliği yükselir.

Sakarya’nın güneyinde Sapanca Gölü çevresi ile Pamukova ve Geyve ilçeleri bulunur. Bu bölgeler, güneyden gelen Akdeniz etkisinin izlerini taşır. Kıyıdaki Karadeniz esintisine göre daha sıcak yazlar, daha az yağış ve nispeten daha kuru kışlar görülür. Sapanca ve Pamukova çevresinde rakım 36–100 m arasındadır ve yılda ortalama 600–800 mm yağış düşer (Geyve civarı ~600 mm). Bu geçiş kuşağı ilçelerde hem ısınma hem de soğutma ihtiyacı mevcuttur. Yazın göl etkisiyle iç kesimlere göre serinlemeye rağmen gündüz-güneşlenme ısısı artabilir. Dolayısıyla yazın klima ihtiyacı artarken kışın soğuk tutan bir yalıtım yine gereklidir. Örneğin Sapanca’da bile kış geceleri 0 °C’nin altına düşen sıcaklıklar görülür (Kayseri yönünden gelen soğuk hava kütlesi). Turistik ve konut yoğunluklu bu alanda mantolama, binalarda enerji harcamasını düşürür ve yaz-konaklama konforunu artırır.

İl merkezinin güneydoğusunda Taraklı, Akyazı ve Hendek gibi yüksek rakımlı ilçeler vardır. Bu kesimler Samanlı Dağları eteğindeki yerleşimlerdir. Yükseklik 180–400 m’yi bulur; Taraklı kasabası 400 m rakımdadır. Rakım artışı, hem kışların daha soğuk geçmesine hem de kar görme olasılığının yükselmesine neden olur. Örneğin Taraklı’da kış ayı ortalama sıcaklığı Adapazarı’na göre 4–5 °C daha düşük olabilir. Böylece bu ilçelerde ısıtma yükü en yüksektir. Mantolama yapılmamış konutlarda kışın yaşanan ısı kayıpları, kalorifer ve doğalgaz masraflarını çok yükseltir. Ayrıca yüksek kesimlerde çatı ısıtması (termostat) için ayrı ödenek gerekebilir. Bu bölgelerde mantolama öncelik kazanan bir yatırım konusudur: yoğun kar ve soğuk havaya karşı yalıtımlı cepheler, yakıt tüketimini azaltırken kış konforunu artırır.

İlçeler Bazında Mantolama İhtiyacı Değerlendirmesi

• Karasu, Kocaali, Kaynarca (Karadeniz kıyı ilçeleri): Rakım çok düşük (5–50 m) ve Karadeniz iklimi hakimdir. Senelik yağış ve nem yüksektir. Kışlar ılımandır (ortalama 6–7 °C), yazlar nemli ılık geçer. Nitekim termal konfor için nem kontrolü önem kazanır. Mantolama burada kış ısısını muhafaza edip rutubet birikimini önler. Kıyıdaki bu ilçelerde nemden dolayı binalarda küf sorunları görülebilir; mantolama ve dış cephe yalıtımı bu tür problemlerin önüne geçer. Soğutma ihtiyacı orta düzeydedir; yaz aylarında nem nedeniyle klima kullanımının arttığı gözlenir. Böylece hem ısıtma hem de nem kontrolü açısından mantolama büyük avantaj sunar. Turistik tesis ve balıkçı köyü yapıları da düşünüldüğünde izolasyonlu binalar, enerjiyi etkin kullanma açısından kıyıda da gereklidir.
• Adapazarı, Arifiye, Erenler, Serdivan, Ferizli, Söğütlü, Karapürçek (Merkez ve çevresi): İl merkezini ve batı komşularını kapsar. Rakım genellikle 10–90 m arasındadır. Bu bölgeler karışık Marmara-Karadeniz iklimi geçirir: kış yağışlı (karla karışık yağış nadiren görülür), yaz sıcakları orta-yüksek seviyelerdedir. Binaların yoğun olduğu yerleşimlerdir (Adapazarı nüfusu ~300 bini aşmıştır). Eski apartmanlar ve gecekondular da bu bölgede yoğundur. Kış şartlarında mantolama, çok katlı binalarda merdiven boşluğu ısıtmasının önüne geçerek yapay ısıtma ihtiyacını düşürür. Yazın ise, güneş gören duvarlar ve çatılarda ısı birikiminin azaltılması için izolasyon fayda sağlar. Ayrıca çok nüfuslu olması nedeniyle toplam enerji tüketimi en büyük bu kesimdedir; dolayısıyla mantolama uygulamaları ile elde edilecek tasarruf, şehir çapında büyük kazanç demektir. Adapazarı çevresinde termal farklar kuzeye göre daha fazladır (günlük ısınma farkı, kış soğuğu), bu da ısıtma yükünü artırır. Özetle, bu merkezi düz ovalarda mantolama hem ısı hem enerji verimliliği açısından yüksek önceliklidir.
• Sapanca, Pamukova, Geyve (Güney ve güneybatı kesim): Bu ilçeler Sapanca Gölü civarındadır ve deniz seviyesine yakın (36–100 m). Karadeniz etkisi azalırken Akdeniz etkisi artar. Yazlar göl sebebiyle nispeten serin kalabilmekle birlikte sıcaklık 30°C’yi bulur, kışlar 0 °C dolayında seyreder. Dolayısıyla hem soğuk hem sıcak dönem yalıtımı gerektirir. Sapanca evlerinde kışın yaşanan ısı kaçırmalara karşı mantolama, ısıtma maliyetini azaltırken, yazın düşük nemle kombine konfor sunar. Turizm talebinin de yüksek olduğu bu bölgede, yapıların yenilenmesinde ve mevcut binaların ısıtmalı havuz gibi yüksek enerji harcayan bölümlerinde izolasyon önemli tasarruf sağlar. Pamukova ve Geyve’de ise Anadolu platosu özellikleri belirginleşir; gündüzler yüksek, geceler düşük sıcaklıklarda mantolama yaz-soğutma dengesini iyileştirir. Sonuçta, bu geçiş kuşağı ilçelerinde mantolama hem kış soğuklarına hem de yaz güneşine karşı koruma sağlayan kritik bir yatırımdır.
• Hendek, Akyazı, Taraklı (İç ve yüksek kesimler): Bu ilçeler sahaya göre nispeten yüksek ve doğuya doğru uzanan vadiler ile ormanlık alanlar içerir. Rakımlar 155–400 m’dir. Kışlar burada en soğuktur; örneğin Hendek (180 m) ve Taraklı (400 m) gece sıcaklıkları sıfırın altına rahatça düşer. Hava akımlarına açık çukurlarda don olayı görülür. Yaz ise güneşlenme yönünden fazladır ve gündüzleri çok sıcak olabilir. Bu faktörlerin birleşimi, özellikle kış ısıtma ihtiyacını aşırı yükseltir. Bu bölgenin binaları genellikle köy evi tarzında, moloz taş veya tuğladan yapılmış olup, yalıtım kağıtları kullanılmadan inşa edilebilmektedir. Yetersiz döşeme ve duvar izolasyonu nedeniyle kışın önemli ısı kayıpları yaşanır. Mantolama uygulamaları bu yükü hafifletir. Ayrıca ormanlık bir bölgede yakacak odun ve kömür taşıma zorluğu göz önünde bulundurulduğunda, yakıt sarfiyatını azaltmak ek fayda sağlar. Genel olarak iç kesimlerin en yüksek kış yüküne sahip olması, mantolamanın öncelikli olduğu bölge olarak burayı gösterir. Doğal olarak, özellikle kırsal evlerde yenileme kapsamına izolasyon büyük önem taşır.

Sonuç

Sakarya ili genelinde binaların mantolaması, bölgenin iklimsel farklılıklarına göre planlanmalıdır. Karadeniz kıyı ilçelerinde nem kontrolü, Konut-otellerde yaz iklimlendirmesi; merkez ve güney ovalarda ılıman kışlar ile sıcak yazlar, doğu yüksek kesimlerde ise sert kışlar esas öncelikleri belirler. Yüksek rakımlı ve iç kesim ilçelerindeki soğuk iklim koşulları, mantolamayı daha da kritik hale getirir. Aynı zamanda şehir merkezindeki yoğun yerleşim ve eski konut stoğu dikkate alındığında Adapazarı çevresi de öncelikli yalıtım bölgelerindendir. Sonuç olarak, mantolama yatırımı Sakarya genelinde tüm ilçelerde karlı olmakla birlikte en yüksek etki, kışın soğukların en çok hissedildiği doğu-batı eksenindeki yüksek rakımlı iç kesimlerde ve kent merkezindeki toplu yerleşim bölgelerinde görülecektir.